door: Maarten Depourcq
Omdat het Erasmusgebouw na 25 jaar dienst wel een facelift
kon gebruiken, schakelde het Universitair Vastgoedbedrijf van de Radboud
Universiteit een architectenbureau in. Die kwam met het voorstel om de entree meer ampleur te geven en op de zijkant van die ruimere voorzijde een
larger-than-life portret van Erasmus
te plaatsen. Wie vanuit de Erasmuslaan het Erasmusplein oploopt, zou dan oog in
oog staan met de grote naamgever van het gebouw, het plein en de straat. De
kers op de taart, toch?
bron: http://www.ru.nl/uvb/bouwen-campus/projecten/nieuw-aanzicht-erasmusgebouw-plein/.
Beeldenstorm
Visualiseren is een steeds belangrijker onderdeel van onze
cultuur. Ook onze publieke ruimte wordt steeds vaker ingericht met grote foto’s
en video’s. Zeker voor de nieuwe generaties studenten werkt zo een beeld van
Erasmus beter dan een naambord of neonletters, is hier wellicht de gedachte. Zo
een beeld is ook heel instagramwaardig: je kan je zo een foto voorstellen
waarbij er muffins uit de Spar worden verorberd op een bankje met de kleurrijke
humanist op de achtergrond.
In tijden waarin oude witte mannen van hun voetstuk worden
gestoten, is dit natuurlijk een verfrissend idee. Want anders dan Witte de With of J.P. Coen is Erasmus best een referentiefiguur om trots op te zijn. Hij is ook een stuk
minder nationalistisch ingekleurd dan voorgenoemden, al was het vanwege het
gelijknamige uitwisselingsprogramma dat Erasmus ook een internationale referentiefiguur werd. Hetzelfde geldt voor de namen van andere gebouwen op de campus,
zoals Grotius of Spinoza – geen enkele reden tot een beeldenstorm.
Systeem
Maar stel je eens voor dat al deze gebouwen als uithangbord
een prachtig portret van een oude, blanke man zouden gaan gebruiken? Ieder
gebouw staart ons dan aan met een reuzengezicht van een persoon die ons oproept
om daden in zijn navolging te stellen. Komt dan niet plots een systeem aan het licht waarbij we ons wel
degelijk vragen moeten stellen? Bestaat de groep wetenschappers die wij als
belangrijke herinneringsfiguren zien dan werkelijk enkel uit oude blanke
mannen? Hoe representatief is die groep voor een universitaire gemeenschap waarvan
een heel groot deel intussen uit vrouwen bestaat? En hoe werken die beelden op
studenten uit andere landen en culturen?
Geschiedenis
Wij wonen in onze geschiedenis en veel van onze tradities
zijn er om gekoesterd te worden. Deze tekst is dan ook op geen enkel punt een
pleidooi om Erasmus of Spinoza bij het oud vuil te plaatsen. Wel is het zonder
meer problematisch dat onze universitaire referentiefiguren zo weinig divers
zijn en daardoor exclusief werken. Die exclusiviteit werkt nog sterker op ons
in wanneer die figuren in grote beelden worden omgezet – beelden die onze
ruimte zowel symbolisch als fysiek gaan domineren.
Wat te doen
Moeten die namen weg? Wat mij betreft niet. Maar ze zijn
niet vanzelfsprekend. En daarom zou het een belangrijk historisch gebaar zijn
als we ervoor zorgen dat de groep referentiefiguren diverser wordt, dat een
nieuw te openen gebouw op deze campus getuigenis aflegt van het feit dat we
meer doen dan in de geschiedenis wonen, dat die geschiedenis bovendien ook niet
zo exclusief hoeft te worden gerepresenteerd én dat onze geschiedenis ook aan
het veranderen is.
Het is daarom bemoedigend dat
afgelopen maand de nieuwe vleugel van het Gymnasion is vernoemd naar de
eerste vrouwelijke Nobelprijswinnares, Elinor Ostrom, die de prijs – hoe symbolisch – toenertijd deelde met een man. Verder
staat de Aula enigszins eenzaam en verweesd in haar gezichtsloze
vrouwelijkheid.
Culture Weekly 