Onlangs kondigde speelgoedfabrikant Mattel een nieuwe
Barbiepop aan, gemodelleerd naar een bestaande vrouw. Het is niet de eerste
keer dat Mattel een pop maakt in de gelijkenis van een bekende (Amerikaanse)
vrouw. De zogeheten Shero-serie
kent al Barbies in de gelijkenis van balletdanseres Misty Copeland, filmregisseur
Ava DuVernay, actrice Emmy Rossum, modetijdschrifthoofdredacteur Eva Chen, turnster
Gabby Douglas, country-zangeres Trisha Yearwood en actrice, zangeres, danseres
en model Zendaya. Deze vrouwen zijn allemaal zeer succesvol in hun beroep. Ze
zijn mooi. En hun culturele achtergrond en etnische identificaties zijn divers.
Bij deze Barbies is nu een Ibtihaj Muhammad pop bijgekomen. Ibtihaj
Muhammad is een Amerikaanse schermster die
bekendheid verwierf tijdens de 2016 Olympische spelen. Ze is de eerste
Amerikaanse vrouw die een hoofddoek droeg tijdens de competitie. Daarmee werd
ze symbool voor een divers en tolerant America. Terwijl Donald Trump campagne
voerde voor een Amerika dat onder zijn presidentschap weer ‘great’ moest gaan
worden, onder andere met voorstellen om Moslims toegang tot de V.S te weigeren,
en terwijl moslima’s op Franse stranden werden verboden zich in een zogenoemde
burkini te hullen, verdedigde de aan Duke University afgestudeerde hijab
dragende Muhammad de Amerikaanse vlag tegenover de Française Cécilia Berder,
die toen van haar won. Ze zou uiteindelijk met een bronzen medaille van de
Spelen in Rio thuiskomen.
afbeelding: https://twitter.com/IbtihajMuhammad
De nieuwe Barbie draagt niet alleen een
hoofddoek. Ook zijn haar bovenbenen steviger dan we van Barbie gewend zijn. In
interviews legt Muhammad uit dat ze als kind gepest werd vanwege haar dikke
benen. “Sport hielp me mijn lichaam en de kracht daarvan lief te hebben. Daarom
wilde ik ook een Barbie met grote en energieke benen” (Trouw).
De aankondiging van deze nieuwe Barbie
met een donkere huid, gespierde bovenbenen en een hoofddoek heeft tot veel
commentaar geleid, in de kranten en op sociale media. Op Twitter schreef
Muhammad trost te zijn te weten dat meisjes overal ter wereld nu kunnen spelen “met
een Barbie die ervoor kiest een hijab te dragen.” Behalve een artikel in “De
verdieping” besteedde de Nederlandse krant Trouw
ook aandacht aan de pop in hun overzicht van de week in het weekendsupplement Tijd, waarin nogal snerend commentaar
werd geleverd op die zinsnede. “De nieuwste Barbie ‘kiest ervoor een hoofddoek
te dragen’. Ach, in haar badpakkende tijd wisten we al dat ze geen feministisch
boegbeeld was.”
Wie zijn “we” in deze zin? En waarom
zou de Muhammad Barbie geen feministisch boegbeeld zijn? Is het dragen van een
hoofddoek, zoals hier wordt gesuggereerd, per definitie niet feministisch? Impliciet
is het vooroordeel dat de hoofddoek symbool staat voor de onderdrukking van de
vrouw (in de Islam). Zo’n vooroordeel gaat voorbij aan de verschillende
culturele (en andere, bijvoorbeeld wettelijke) betekenissen van de hoofddoek
(en aan de verschillen tussen hijab, chador, niqab en burka). Zeker weten dat
wanneer vrouwen verplicht zijn om een hoofddoek te dragen, zoals bijvoorbeeld
in Iran, dit geen symbool van vrijheid is. Maar in landen zoals Nederland,
België, of de VS? Uit onderzoek blijkt dat Belgische Moslima’s die ervoor
kiezen een hoofddoek te dragen, dat vaak tegen de wensen van hun echtgenoot in
doen. Die mannen staan er helemaal niet op te wachten om aangesproken te worden
als waren zij de reden waarom de vrouwen een hoofddoek dragen; als zijnde de
onderdrukkers van hun vrouw. Zij wensen immers niet als onverlichte mannen te
worden beschouwd. Hebben “we” er weleens over nagedacht, hoeveel moed het vereist
om een hoofddoek te dragen in Nederland (of België, of de VS)? Om het onbegrip,
het commentaar en de beledigingen van ongetwijfeld goedbedoelde maar
ondoordachte vrijheidsridders te weerstaan?
Dat deze Barbie die pas in 2018 in de
winkels zal liggen, nu wordt aangekondigd is dus een belangrijke politieke
daad. Moedig in tijden van islamofobie aangemoedigd door een racistische en
misogyne Amerikaanse president, toonaangevend in tijden van intersectionaliteit
(zie ook hier),
maar vooral grensverleggend feministisch door meisjes en jongens rolmodellen te
bieden waarmee ze spelenderwijs de vermeende en/of opgelegde beperkingen van
gender en ras/etniciteit kunnen overstijgen.
Culture Weekly 