Hackerscollectief Anonymous dat jihadisten de oorlog verklaart. Drones in de binnenstad. Nauwe banden tussen Google en high tech legeronderdeel DARPA. The Guardian die bericht over ‘augmented humans’ en minister Asscher die waarschuwt voor robots. De lijst met voorbeelden is eindeloos: we leven in een science fictionwereld. Waar schrijvers van toekomstromans al vaker voorspellende gaven werden toegedicht, lijken recente ontwikkelingen sneller te gaan dan menig science fictionschrijver kan bijbenen. William Gibsons uitspraak ‘the future is already here. It’s just not evenly distributed’ lijkt achterhaald: de toekomst is overal om ons heen. Tijd voor een stoomcursus science fiction.
Science fictionliteratuur en -films zijn lange tijd geassocieerd met lage cultuur: ongeloofwaardige verhalen over buitenaardse wezens, herschreven wild-westverhalen in de ruimte met veel laserstralen en vrouwen in stalen korsetten. De laatste jaren komt er echter steeds meer erkenning voor het genre, niet alleen voor de literaire en filmische kwaliteiten ervan, maar ook voor de manier waarop auteurs maatschappelijke thema’s aansnijden. Het genre komt rechtstreeks voort uit de literaire traditie van de utopie. Vanaf de naamgever van dat genre, Thomas More’s Utopia 1516, heeft de utopie een dubbel gezicht gehad. Utopie kan zowel ‘goede plek’ als ‘niet bestaande plek’ betekenen, en zo herbergt iedere utopie zowel ideaal als onbereikbaarheid in zich en is iedere utopie zijn tegengestelde: een dystopie.
Verschoof de focus van de utopie in de loop der jaren van onontdekte eilanden naar de toekomst, op dit moment heeft de werkelijkheid de fictie ingehaald. De observatiemaatschappij, geïmplanteerde chips en stamcelbehandelingen die het leven eindeloos lijken te kunnen rekken, in contrast met irrationeel geweld en barbarij, bieden een decor dat al vele malen in science fiction is geschetst. Hackers die het tegen de wereld opnemen leerden we kennen in Gibsons Neuromancer. Het syndicaat van Google en DARPA lijkt een kopie van Skynet uit de Terminator-films al die verhalen is het verschrikkelijke toekomstbeeld een verwording van iets dat ooit zo’n goed idee leek.
In de wereld van 2014 weten we niet meer precies wat het goede idee was dat zo uit de hand is gelopen en vragen we ons af hoe het kan dat dingen die we alleen uit films en boeken kennen ineens mogelijk zijn, van zelfrijdende auto’s tot het met hersengolven besturen van helicopters. Het is echter niet alleen de wereld van Buck Rogers ook één waarin de IS een staat sticht die alle trekken heeft van een waanzinnige dystopie.
Hoe nu verder? Is er een overlevingshandboek voor een science fictionwereld? Nee, helaas, dat is er niet. Of toch wel? Dystopische werelden worden ook omver geworpen in toekomstscenario’s. Neem de misschien wel beroemdste nachtmerrie, Brave New World van Aldous Huxley. Daar is het een Shakespeare lezende barbaar die de wereld op zijn kop zet. Er is dus nog hoop – en tot die tijd raad ik je aan altijd een handdoek bij je te hebben.
Afbeelding: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/29/Marines_experiment_with_military_robotics_RIMPAC_2014.jpg
Culture Weekly 
