Elmer bezoekt huizenhoge hoogtes in Platland

Dit stuk is geschreven door Jill Moser in het kader van het vak Kunstkritiek

Door middel van een allesinnemende, sensorische reis neemt Elmer haar publiek mee om al rappend, stampend en dansend in haar Platland-clubtour benauwende constructen af te breken om hun vervolgens de mogelijkheid te bieden vanuit muzikale hoop weer iets op te bouwen.

De frontvrouw van het voorprogramma Maria Iskariot vouwt zich uit de foetushouding vanuit waar ze eerder machtig en grollend zong voordat de bandleden hun halfuur durende set besluiten en ze het podium verlaten. Vooraan in het publiek hervormt een enkele bubbel aan onhandig tegen elkaar opspringende mensen zich tot keurig gevormde, braaf wachtende rijen en terwijl de laatste klanken nagalmen in de kleine zaal van De Effenaar zoek ik schuifelend door de menigte een plek.

Eenmaal net-niet-achteraan staande zie ik over een gevarieerd landschap van mensen het decor van de act waarop we allemaal wachten vlug opgebouwd worden. Op het podium verschijnen verschillende lagen aan kartonnen kunstwerken in het halfdonker voordat Elmerde planken beklimt.

Elmer, alter-ego van Merel Pauw, is een Nederlands rapper, muzikant, producent, theatermaker en acteur. De artiest debuteerde in 2021 met de obscene hit Je Vader en verwierf daarmee al snel een bescheiden (internet)succes. Sindsdien bracht ze drie EP’s en een dubbele single uit en trad ze op verschillende vooraanstaande poppodia en festivals op. In 2024 werd Elmers debuutalbum platland uitgebracht waarop afgelopen najaar een clubtour door Nederland en België volgde.

Op beats van drumcomputers met doorgaans dreunende, soms swingende bassen, die doen denken aan genres als electrofunk en miami bass, rapt Elmer provocerende doch kwetsbare teksten. In haar muziek en met het gebruik van haar alter-ego (dat geïnspireerd lijkt door eerder belichaamde alter-ego’s als David Bowies Ziggy Stardust en Eminems Slim Shady) lijkt Merel Pauw te willen spelen en breken met heersende verwachtingen van en structuren rondom het zijn van een mens, een vrouw en het zijn van een vrouwelijk artiest.

In de inmiddels volledig donkere zaal verschijnt Elmer, gedrapeerd in een grote zwarte cape en tovenaarshoed, samen met dansers Semna Segal en Sjaid Foncé, op het podium. De setlist wordt afgetrapt met de doordringende riff, diepe bas en strakke raps van Sorry waardoor Elmer met haar kundigheid en toewijding vanaf moment één haar publiek laat dansen, springen, rappen en gillen – of op z’n minst met hun hoofden op de maat van de muziek laat knikken.

Na een denderend applaus circuleert Elmers aansporende boodschap ‘Laten we vanavond vieren dat we allemaal rare losers zijn!’ luid en duidelijk door de zaal voordat ze continueert met het muzikaal aanstekelijke nummer Ik Weiger, dat tekstueel scherpe kritiek levert op de heersende gendernormen en de daaruit volgende beperkingen in genderuiting. Het handjevol mensen dat eerder nog niet danste lijkt Elmer in dit nummer wel mee te krijgen en terwijl ook ik mijn lichaam meebeweeg op de muziek kan ik het niet laten mezelf af te vragen of Merel Pauw gendertheorieën van Butler zou hebben gelezen. Het nummer komt tot een einde door het herhaaldelijk uitkrijten van ‘Ik weiger!’ en het zicht van een aantal jonge mensen die dit uit volle borst meeschreeuwen ontroert me; voelend dat het voor hen veel meer betekent dan een simpele declaratieve zin.

De machtige kreten doven uit en Elmer trekt de grote zwarte cape en tovenaarshoed waarmee ze op het podium verscheen uit. Onder de cape verschijnt een donkerblauw schort over witte onderkleding en onder de tovenaarshoed verschijnt een witte hul: een kostuum dat veel wegheeft van traditionele Volendamse klederdracht. Gedurende deze onthulling horen we het eerste nummer intro van Elmers nieuwe album waarin we in door een klein koor onheilspellende versregels als ‘Kijk dat landschap / Wat een vakmanschap / Wie bedacht dat / Rechte lijnen / Schuine daken / En de weides / Zijn net lakens’ over Nederland worden toegezongen. Het nu sterker verlichte decor laat in het midden een groots, cartoonachtig, kartonnen draaiorgel zien.

In haar debuutalbum platland onderzoekt Elmer haar ingewikkelde relatie met het land waarin ze werd geboren en opgroeide. Daarmee lijkt de artiest met dit album ook automatisch een onderzoek naar de relatie met haarzelf te doorwerken. Met de overwinning van Wilders en de PVV was Elmer in eigen woorden ‘zo boos dat [ze] dit album moest maken’. De tien nummers van platland zijn zowel een ode aan en een afbranding van Nederland, als een bevraging van waarom we Nederland zo verdedigen en afsnauwen.

Terwijl de eerste tonen van het nummer platland al luid klinken stelt de alleskunstenaar haar publiek voor ‘een kringverjaardag te maken!’, ‘met kaasblokjes of zo!’ en enkele seconden later zie ik vooraan een mensenmenigte hun best doen een circlepitte maken. Moeite wordt beloond, want terwijl de dreunende bas en de door Elmer strak gerapte regels ‘Stamp dit land plat / Dit land is plat / Nat de grond / Land is plat / Wereld rond / Dit land is plat / Van karton / Pak het vast / Draai het om’ in de zaal doorklinken ontstaat in een bubbel van mensen vooraan de meest chaotische maar gezelligste kringverjaardag die ik heb gezien. Naast dat dit nummer een geniale live-ervaring is, zit het inhoudelijk ook goed in elkaar. De doffe (en soms incomplete) grammaticale structuur van de versregels ondersteunt de constatering van ‘het vlakke land’. Een constatering die uiteraard niet alleen het fysieke landschap beschrijft, maar ook als vehikel wordt gebruikt voor de doorgaans afgestompte mentaliteit van Nederland(ers). Tegelijkertijd communiceert de liedtekst door het noemen van karton hier ook met de performance, die veel gebruikmaakt van een kartonnen decor en attributen.

Voor het nummer Politiek Statement deelt Elmer het publiek op in twee delen: een linkerhelft, die ze vraagt tijdens aangewezen regels in het nummer ‘Ja’ te schreeuwen, en een rechterhelft, die ze vraagt ‘Nee’ te schreeuwen. In de tekst wordt gespeeld met kritiek op de toenemende maatschappelijke polarisatie en terwijl de verdeelde menigte op de muziek luidkeels ‘Nee’ en ‘Ja’ naar elkaar schreeuwen weerspiegelt de publieksparticipatie dit. Er verschijnt een glimlach op mijn gezicht terwijl ik me voorstel dat Wagner wellicht wel trots zou zijn op Elmers show, die nu al dicht in de buurt komt van een allesintegrerend gesamtkunstwerk.

Al dansend, brekend, zingend, rappend, grinnikend en lachend, sommigen jankend, verstrijkt de reis door Elmers Platland. Ze nam ons allemaal mee, hangend aan haar lippen, in een van begin tot eind in alles doordachte en met enthousiaste toewijding opgevoerde show. Als publiek verdwenen we in de belevenis van een landschap van krachtige muziek en even krachtige teksten, geniaal decor en kostuums, prachtige lichtshows en daadkrachtige dans. In hoogtes en in dalen maakte Elmer van haar concert een kunstwerk dat allesbehalve plat was.